تحلیل اسنادی در شاخص شدت انرژی واقعی دیویژیا(نمونه کاربردی : صنایع کارخانه ای ایران)

مساله بهبود کارایی انرژی به ویژه با توجه به افزایش قیمت انرژی در سال های اخیر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است؛ به گونه ای که پژوهشگران برای اندازه گیری کارایی انرژی از روش های تفکیک شدت انرژی متفاوتی استفاده کرده اند، تا تغییرات کارایی انرژی را بررسی نمایند. در این پژوهش برای رتبه بندی تخصیص اعتبارات جهت افزایش کارایی مصرف انرژی و سرمایه گذاری از دیدگاه توسعه ی بخشی صنعت، از روشی به نام تحلیل اسنادی شاخص در تحلیل تجزیه ای شاخص(ida) و مطالعات انرژی استفاده شده است. با استفاده از نتایج این رتبه بندی راهکارهایی در جهت صرفه جویی در مصرف انرژی و افزایش کارایی انرژی کشور ارائه می شود. تحلیل اسنادی شاخص، روش شناسی تحلیل تجزیه شاخص را از طریق کمی نمودن سهم هر نسبت انفرادی به کل درصد تغییرات عوامل مثل شاخص شدت انرژی واقعی، تعمیم می دهد. تحلیل اسنادی شاخص می تواند به عنوان ابزاری برای ارزیابی و نظاره تغییرات کارایی انرژی در یک بررسی دقیقتر در مقایسه با روش هایی باشد که در ادبیات تحلیل تجزیه ای شاخص گزارش شده است. روشی که برای شاخص شدت انرژی واقعی در تحلیل اسنادی شاخص بکار برده می شود، حالت ضرب پذیر شاخص میانگین لگاریتمی دیویژیا(شاخص ساتو-وارتیا) است که یکی از تکنیک های مهم تحلیل تجزیه ای می باشد. از آنجا که حالت های ضرب پذیر شاخص دیویژیا از نوع شاخص های بدست آمده بر اساس میانگین هندسی و محاسبات زنجیره ای است و تحلیل اسنادی شاخص ماهیتا بر اساس میانگین حسابی است پس در تحلیل اسنادی روشهای مناسبی نیاز است تا میانگین هندسی را به میانگین حسابی تبدیل کند و در این پژوهش به این روشها پرداخته شده است. این مطالعه بر اساس مدل استاندارد دو عاملی شاخص شدت انرژی کل که ترکیبی از شاخص شدت انرژی واقعی و شاخص تغییرات ساختاری است، می باشد. روش تحلیل اسنادی، محدود به تعداد عوامل نیست. این روش می تواند در سایر مطالعات تحلیل تجزیه شاخص مثل انتشار دی اکسید کربن مرتبط با انرژی که در آن تعداد عوامل، اغلب بیشتر از دو عامل است نیز به کار گرفته شود. در انتشار دی اکسید کربن مرتبط با انرژی، اثر تولیدی نیز درتحلیل تجزیه شاخص علاوه بر اثرات شدتی و ساختاری اضافه می شود. دراین پژوهش از داده های مصرف انرژی و ارزش افزوده صنایع کارخانه ای 10 نفر کارکن و بیشتر ایران، بین سالهای 1386-1374 استفاده شده است. نتایج تحلیل حاکی ازآن است که طی این دوره کارایی انرژی 09/20% افزایش یافته است و به ترتیب صنایع تولید فلزات اساسی و صنایع کانی غیر فلزی بیشترین سهم را در افزایش کارایی این دوره به عهده داشته اند و در نتیجه، این صنایع بیشترین اولویت سرمایه گذاری ازدیدگاه توسعه بخشی صنعت را دارند. از دیدگاه تخصیص اعتبارات جهت افزایش کارایی مصرف انرژی نیز صنایع شیمیایی، صنایع متفرقه، صنایع چوب و محصولات چوبی و صنایع کاغذ، مقوا، چاپ و انتشار به ترتیب بیشترین اولویت را دارند. در صورتی که ماهیت صنعت اجازه افزایش کارایی را بدهد، با توجه به اولویت بندی های مطرح شده، سرمایه گذاری بهینه در صنایع کارخانه ای کشور انجام می شود.